KALBİN TÜYDEN HAFİF OLSUN!
10-17 Aralık 2022 tarihinde bir Alman grubuyla Mısır’a geziye gitmiştim. Kızıldeniz kıyısındaki Hurghada tatil şehrindeki bir otelde kaldık. Luxor şehrini, Karnak Tapınağı’nı, Nil nehrini ve Kral Mezarları’nı grup halinde hızlıca gezip gördük. Gezi izlenimlerimi yazdım. Yayınlayacağım. Bu yazımda sadece “TERAZİDEKİ KALP” adı verilen “ÖLÜLER MAHKEMESİ”ni anlatmak istiyorum.
Günümüzden 4500- 5000 yıl kadar önce Firavunlar Krallığında Mısır düşünce ve inancında KALP hissetmekten, anlamaktan ve üremekten sorumlu süper bir organdı. Kalp duyguların merkezi olarak kabul edilirdi. Kalplerin dengesi uyumlu bir aşk ilişkisi ile sağlanırdı. Kalp sadece duyguların değil, hafızanın, zihnin, tüm bilgilerin de merkezi olarak kabul ediliyordu. İnsanların yaşarken yaptıkları iyi kötü işler, hayatın akışı kalpte yazılır, kalp hafızasında saklanırdı.
“ÖLÜLER KİTABI” denilen kitapta yazılanlar cennete gidebilmeleri için insanlara yol gösterir, öğütler verirdi. Ölüler Kitabı’nın en önemli sahnesi cennet ile cehennem giden yol ayrımında yapılan “MAHKEME”dir. Ölüler Kitabı Alman Mısırbilimci Karl Richard Lepsius 1842 yılında Turin Ölüler Kitabı papirüsünün bir çevirisini yayınlamış, içindeki sözleri bölümlere ayırmış ve böylece bir düzen oluşturmuştur.
Ölüler Mahkemesi’nde yargılama şöyle yapılır:
Eski Mısır’daki Ölüler Mahkemesinde hassas bir vicdan muhasebesi yapılırdı. Mahkeme başkanı yeraltı dünyasının tanrısıdır. Yargılama tanrılar huzurunda yapılır. Duruşmanın başında, ölünün kalbi ayakta duran bir terazinin sol kefesine konur. Terazinin sağ kefesine ise Eski Mısır’ın ilahi adalet ilkesinin sembolü olan bir tüy konur. Kâtiplerin koruyucu tanrısı Thot tutanakları tutar. Terazinin altında, canavar cellat hazır bekler. Yargılamada ölen insan hayatını, vicdanının muhasebesini yapar. Suçları varsa açık açık söyler. Yargılamada en önemli hayat ilkesi aşka verilen değerdir. Ölü insan dirilir ve tanrılar önünde aşkına verdiği değeri şu sözlerle açıklar:
[Ben] aşkıma sahip olduğum için mutluyum,
Yalnız olsam bile.
Kalbim seninkini dengeliyor.
Senin iyiliğinden uzak değilim.
(Hermann 1959, S. 79)
Baş Tanrı bu açıklamayı doğru bulursa konuşmasına devam etmesini söyler. Dirilen insan Ölüler Kitabı’ndaki vicdanın sesini seslendirir:
Kimseye acı vermedim,
Kimsenin aç kalmasına izin vermedim,
Gözyaşlarına sebep olmadım,
Ben öldürmedim,
Ben öldürme emri vermedim,
Kimsenin acı çekmesine neden olmadım.
(Assmann 1990, S. 139)
İlahi adalet, Tanrıların önünde tecelli eder. Eğer söylenenler doğruysa tüy kalpten ağır gelir. Kalbin bulunduğu kefe yukarı kalkar. KALP TÜYDEN HAFİF GELMİŞTİR. Ölümlü insan ölümsüzlük dünyasına gitmeyi hak etmiştir. Cennetin kapısı açılır.
Eğer kalp tüyden ağır gelirse, bu insan yaşarken aşka değer vermemiş, vicdansızlık, nankörlük, vefasızlık, kötülük yapmış demektir. Canavar cellat aşağı inen kefedeki kalbi derhal yer, yok eder. Bu insanın hayatı tanrıların önünde kesin olarak biter.
Mısır kültüründe ve mitolojisinde KALBİN TÜYDEN HAFİF OLSUN! demek hayatında aşka, sevgiye değer ver, kalbin sevgiyle dolsun, iyilik yap, vefalı ol, vicdanın temiz olsun, yardımsever ol, sözünde dur, insanları, dünyayı sev, insanları ve kendini mutlu et, demektir.
Sevgili okuyucularım,
Kalbiniz sevgiyle dolsun!
Kalbiniz tüyden hafif olsun!
Bochum, 2 Ağustos 2023, Kemal Yalçın
Kaynaklar:
Lange, Axel, Das Herz auf der Waage, Freie Universität Berlin
https://www.fuberlin.de/presse/publikationen/fundiert/archiv/2000_01/00_01_lange1/index.html
Assmann, Jan: Ma´at. Gerechtigkeit und Unsterblichkeit im Alten Ägypten. München 1990. Siehe bes. das Kapitel V. Reinheit und Unsterblichkeit: Die Idee des Totengerichts, S. 122ff.
Brunner, Helmut: Herz. In: Wolfgang Helck, Wolfhart Westendorf (Hrsg.): Lexikon der Ägyptologie. Wiesbaden 1977, S. 1158-1168.
Feucht, Erika: Herzskarabäus. In: Wolfgang Helck, Wolfhart Westendorf (Hrsg.): Lexikon der Ägyptologie. Wiesbaden 1977, S. 1168-1170.
Hermann, Alfred: Altägyptische Liebesdichtung. Wiesbaden 1959.
Hornung, Erik: Das Totenbuch der Ägypter. Zürich 1979.