Adıyamanlı Sarkis Hatspanian Kardeşim, Anadolu’nun vefalı, dürüst, akıllı, vicdanlı ve cesur evlatlarından biriydi. Babasının, annesinin ve ailesinin hayatını Sarı Gelin / Sari Gyalin adlı kitabımda yazdım. Tüm Hatspanian Ailesi’ni çok yakından tanıdım.
Evleri Adıyaman Eskisaray Mahallesi’nde, Ermeni Kilisesi’nin yanındaydı. İskenderun’da 12.2.1962’de doğdu. İstanbul Üsküdar Tıbrevank Ermeni Lisesi’ni bitirdi. Daha özgür Türkiye istiyordu. 12 Eylül 1980 darbesinde tutuklandı. Selimiye Kışlası’nda “Türkiye’yi kurtarmak sana mı kaldı?” diyerek işkence ettiler.
Kurtuldu. Türkiye’de artık ona hayat yoktu! Ailesiyle birlikte Köln’e göçtüler. Üniversite eğitimini Köln ve Paris’te Sorbon Üniversitesi’nde tamamladı. Türkçe, Batı ve Doğu Ermenice, İngilizce, Almanca, Fransızca biliyordu. Yılmaz Güney ile Paris’te arkadaş oldu. Yol filminin yapımında görev aldı.
Fransa Vatandaşı olmuştu. Karabağ Savaşı’na gönüllü olarak katıldı. Savaştan sonra Ermenistan’a yerleşti. Gazetecilik, yazarlık, araştırmacılık yapıyordu. Dili keskin, kalemi sivriydi. Ermenistan’daki oligarklara karşı yazılar yazmaya başladı.
Oligarklar “Sen bir Fransız vatandaşısın! Ermenistan’ı kurtarmak sana mı kaldı?” diye tehdit ettiler. Eleştirilerine devam etti. 2008 yılında Köln’e ailesini ziyarete gelmişti. Anadolu’nun Evlatları adlı kitabımın Köln’deki okuma ve imza gününe katıldı. Güzel bir konuşma yaptı. Ermenistan’daki zorluklarını anlattı. Tedirgindi. “Oligarklarla başım belada!” dedi.
Ertesi gün Düsseldorf Havaalanı’ndan Yerevan’a uğurladım. “Varınca mutlaka bana haber ver!” dedim. Haber gelmedi! Bir gün, bir hafta, bir ay geçti! Sonra Sarkis Kardeşimden ilk mesajı aldım! “Yerevan’a ayak basar basmaz, havaalanında polisler beni durdurdu, kendimi polis merkezinde buldum. İçeri aldılar beni. Eski KGB Merkezi’nin bodrumuna kapattılar!” diyordu. O günlerin tek siyasi tutuklusu Adıaynamlı Sarkis idi. Onu yazdıklarına, eleştirilerine pişman etmek istiyorlardı. Direndi. Ayağına pranga vurdular! Hücreye kapattılar! Yerevan Vartaşen Hapishanesi’nin hücreleri çürüttü onu!
2 Haziran 2009 günü 3,5 yıl hapse çarptırıldı. 22 Haziran 2009 günü genel aftan yararlanarak tüm tutuklular, hükümlüler serbest bırakıldı. Sadece siyasi tutuklu Adıyamanlı Sarkis serbest bırakılmadı! Sarkis kardeşim için ne yapabilirdim? 8 Eylül 2009 tarihinde Ermenistan Devlet Başkanı Sayın Serj Sarkisyan’a açık bir mektup gönderdim. “Genel af hakkı olan Kardeşim Sarkis Hatspanian’ı serbest bırakmanızı rica ediyorum!” dedim. Mektubum Ermenistan gazetelerinde çıkmış. Sonra Sarkis’in serbest bırakıldığını öğrendim.
Sarkis ile son beraberliğimiz Ermenistan’da 11-18 Ekim 2015 tarihlerinde geçti. Seninle Güler Yüreğim adlı romanım tiyatroya uyarlanmıştı. Gümrü, Vanadzor ve Yerevan’da sahnelendi. Sarkis Kardeşim bir hafta boyunca benim ve tiyatro ekibinin tercümanlığını yaptı.
14 Ekim 2015 günü Yerevan’dan Gümrü’ye Sarkis ile birlikte giderken söz hapishane günlerine geldi. Sarkis’in sol eli direksiyonda, gözü yolda, sağ eli elimdeydi.
“Kemal kardeşim, senin Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan’a yazdığın açık mektubu bir gün gazetelerde okudum. Ermeni gazeteleri ‘Bir Türk yazarı siyasi tutuklu Sarkis Hatspanian’ın serbest bırakılmasını rica ediyor!’ diye yazmışlardı. Çok sağ ol Kemal! Bana çok iyilik ettin, destek oldun!”
“Rica ederim Sarkis Kardeşim! Ben hapse düşsem, sen de beni desteklerdin!”
“Evet ama Türkiye’den, Türklerden sadece sen benim serbest bırakılmam için Ermenistan Cumhurbaşkanı’na açık mektup gönderdin.”
“Sarkis Kardeşim, seninle benim aramda böyle işler teşekkür gerektirmeyecek kadar olağan işlerdir!”
“Bırak da onun değerini hapiste yatmakta olan Sarkis bilsin!” dedi.
Sarkis Hatspanian ile ilgili anılarımı Tek Kanatlı Kartal adlı yeni kitabımdan uzun uzun yazdım. Bu kitabımı Sarkis Kardeşimin aziz ruhuna adadım. Vartaşen Hapishanesi hücrelerinde hastalanan Sarkis Hatspanian daha sonra kanser oldu. Fransa’da Lyon şehrinde vefat etti.
Hanımı Hasmig Hatspanian, eşi Sarkis Hatspanian’ın Yerevan’daYerablur Kahramanlar Mezarlığı’na gömülmesi için Ermenistan Devlet Başkanı Sayın Serj Sarkisyan’a başvurdu. Ricası kabul edilerek Adıyamanlı Sarkis Hatspanian Ermenistan Kahramanlar Mezarlığı’nda toprağa verildi.
11 Ekim 2018 günü Herman Hintiryan ile birlikte Sarkis Hatspanian’ın mezarını ziyaret ettik. Mum yaktık. Dua ettik. Çiçek koyduk. Sonra hanımı Hasmig Hatspanian’a taziyelerimizi sunduk, acılarını paylaştık.
Hasmig memnuniyetini ve duygularını söyle ifade etti: “Sarkis’in Müslüman Türk ve Kürt arkadaşları Sarkis’in hastalığı sırasında Almanya’dan, İngiltere’den geliyor, iki gün kalıyor, Sarkis’e direnme gücü veriyorlardı. Onlar Sarkis’i kalpten seviyorlardı. Çok yardımcı oldular. Onlara çok teşekkür ediyor, şükranlarımı sunuyorum!”
Adıyamanlı Sarkis Kardeşim, ruhun şad olsun! Bana çok yardımcı oldun. Aziz ruhuna şükranlarımı sunuyorum. 21 Ocak 2020, Bochum, Kemal Yalçın