Mezarlara saygı insanlara ve dinlere saygının ifadesidir. 22 Ocak 2022 günü, Yunanistan’da, Grevena Vileyeti’nde tarih müzesini gezerken 3 Müslüman mezar taşı dikkatimizi çekti. Arap alfabesiyle yazılmış üç kitabenin çevirisini Yunan harfleriyle yazmışlar. Tercümanımız Christos Georgiyadis çevirisini okuyuverdi. Müzede 1924 yılında Mübadele ile Honaz, Denizli, Mursallı, Isparta’ya getirilmiş olan Mübadillerin geride bıraktıkları belgeler, fotoğraflar, kitaplar, Osmanlı silahları vb. vardı.
Tercümanımız Christos Georgiyadis “Yunanistan’ın çeşitli yerlerinde Müslümanlardan kalan mezarlar bulunduğunu bunların koruma altına alındıkları anlattı ve 2021 yılında Yeni Bandırma Köyünde spor salonu inşaatı temel kazıları sırasında bir Müslüman mezarlığı bulunduğunu ve bu mezarlık hakkındaki olumlu, umutlu gelişmeleri anlattı.
Christos Georgiyadis 3 Şubat 2022 günü, E-mail ile Türk ve Yunan basınında yayınlanmış haberleri, fotoğrafları toplu olarak gönderdi. Christos Kardeşime çok teşekkür ediyorum. Bu yazımı Christos Georgiyadis’in gönderdiği haberlere göre yazıyorum.
Mübadeleden geri kalan kimsesiz ve duasız kalan mezarlar
Benim de yazarlarından bir olduğum Atina Haber Sitesi sorumlusu İkbal Hatunoğu 23 Şubat 2021 tarihli yazısında gelişmeleri şöyle özetliyordu:
Marmara Üniversitesi Mimarlık Tarihçisi Dr. Neval Konuk, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı adına 2006 yılından itibaren Yunanistan’da envanter çalışması yapmaya başladı. 2009-2010 yılları arasında Halkidiki bölgesinde araştırmalar yaparken, eski adı “Gargara” yeni adı Nea Propontida (Yeni Bandırma) olan beldede bir çeşme kalıntısı ile mezarlık yeri tespit etti. Ancak o dönem herhangi bir mezar taşı ya da taş parçası bulunmuyordu.
2020 yılında Nea Propontida’da okul bahçesine bir spor salonu yapılması için kazı yapılırken 201 Müslüman mezarına rastlandı. Belediye burada bir seneyi aşkın kurtarma kazısı yaptı. Kurtarma kazısı esnasında okulun 780 metrekarelik bahçesinde çıkarılan 201 mezarın fotoğrafları çekildi ve ölçeklendirildi.
Merzarları kurtarma kazısı 10 Şubat 2021 tarihinde tamamlandı. Nea Propontida Belediye Başkanı Emmanoil Karras Müslüman Mezarlarının İslami usullere göre taşınmasına, bir anıt yapılmasına, 201 naaşın dini bir törenle toprağa verilmesine karar verdi.
11 Şubat 2021 günü Müslüman mezarları hakkında Yunanistan basınına ve Türkiye’nin Selanik Konsolosluğu’na haber verildi.
İstanbul’da bulunan Lozan Mübadilleri Vakfı, konuyu haber alır almaz, Dışişleri Bakanlığına bilgi verdi ve köyün bağlı bulunduğu Propontida Belediyesi ile temasa geçti. Mübadillerin ve vakfın tek talebi, naaşların yapılacak bir anıt mezara İslami usullere göre defnedilmesi oldu. Nea Propontida Belediye Başkanı Emmanoil Karras resmi bir yazıyla Dışişleri Bakanlığına ve Lozan Mübadilleri Vakfına daha önce aldıkları kararı resmi bir yazıyla bildirdi. Müslüman mezarları Türkiye ile Yunanistan arasındaki dostça ilişkiler ve karşılıklı anlayış çerçevesinde sessizce toprağa verildi. Gümilcine’den çağrılan iki imam tarafından cenaze namazları kılındı. Ruhları şad, mekanları cennet olsun!
Nea Propontida Belediye Başkanı Emmanoil Karras’a, Nea Propontida’nın halkına gösterdikleri anlayış ve dostça ilişkiler için çok teşekkür ediyorum.
Aynı şekilde Türkiye ve Yunanistan Dışişleri Bakanlıklarına, Selanik Konsolosluğu’na, Lozan Mübadilleri Vakfı’na gösterdikleri duyarlılık ve örnek davranışları için de çok teşekkür ederim.
Denizli, 12 Şubat 2022, Kemal Yalçın